काठमाडौं । चैत्र १५ गते काठमाडौंमा भएको तीनकुने घटनाका विषयमा छानबिन गर्न गठित स्वतन्त्र छानबिन आयोगले प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ। आयोग गठन भएको एक सय २० दिनपछि बुधबार आयोगले प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको हो।
चैत्र १५ गते राजसंस्थापक्षधरको आन्दोलन हिंसात्मक हुँदा एक पत्रकार सुरेश रजकको जलेर मृत्यु भएको थियो भने सविन महर्जनको गोली लागेर मृत्यु भएको थियो। दर्जन बढी घाइते भएका थिए।
सोही विषयमा सरकारी तवरबाट न्यायिक छानबिन आयोग गठन नभएपछि वरिष्ठ अधिवक्ता देवेन्द्रलाल नेपालीको संयोजकत्वमा चैत्र १७ गते स्वतन्त्र छानबिन आयोग गठन भएको थियो।
उक्त आयोगले तीनुकने घटनामा त्रुटि नै त्रुटि भएको देखाएको छ। सरकारले मानव अधिकार उल्लङ्घन गरेको आयोगको ठहर छ। आयोगको प्रतिवेदनमा कार्यक्रम स्थलमा राष्ट्रिय गीत बज्दा अश्रुग्यास प्रहार भएको, सुरेश रजक भएको घरमा आगलागी हुँदा पनि प्रहरीले लापर्वाही गरी उद्धार नगरेको, जथाभावी गोली प्रहार गरिएको देखिएको उल्लेख गरिएको छ।
‘राष्ट्रिय गान बजिरहँदा अश्रुग्यास प्रहार हुँदा मानिसहरू उत्तेजित भई गम्भिर र जटिल परिस्थिति सृजना भयो’, प्रतिवेदनमा भनिएको छ। आयोगले सुरक्षा निकायको नियतमाथि प्रश्न उठाएको छ। ‘कार्यक्रम स्थलभन्दा पश्चिमतर्फमात्र सुरक्षाकर्मी बाक्लो तैनाथ देखिनु तर पूर्वतर्फ एक जना पनि नदेखिनु सुरक्षा मामिलाको दृष्टिकोणबाट अर्थपूर्ण देखिन्छ’, प्रतिवेदनमा भनिएको छ।
कार्यक्रममा घुसपैठ भएको हुन सक्ने भन्दै त्यसका लागि गम्भीर छानबिन हुनुपर्ने आयोगले भनेको छ। दुई राजनीतिक शक्तिलाई नजिकको दुरीमा एकै पटक कार्यक्रम गर्न अनुमति दिनु, प्रधानमन्त्री तथा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले राजावादीमाथि बाघ झै झम्टनु भन्ने खालका अभिव्यक्तिले घुसपैठ भएको अनुमान आयोगको छ।
माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमाल दाहाल ‘प्रचण्ड’को अभिव्यतिले पनि घुसपैठ भएको संकेत गर्ने प्रतिवेदनमा छ। ‘भृकुटी मण्डमा आयोजित कार्यक्रममा प्रचण्डले तीनकुनेमा २/३ जनाको हताहत भएको भनेका छन्। उक्त भनाइ कति बजे भनिएको हो? घटना कतिबजे भएको हो? तारतम्य छ कि छैन अनुसन्धान गर्नुपर्ने देखिन्छ’, प्रतिवेदनमा छ।
चैत १५ गते नै समाजवादी मोर्चाले काठमाडौँको भृकुटीमण्डमा जनसभा गरेको थियो। यस्तै आयोगका अध्यक्ष नेपालीले प्रतिवेदन सार्वजनिक कार्यक्रममा बोल्दै तीनकुने घटना राजनीतिक दुश्मनीका रूपमा देखिएको बताए। तीनकुने घटनामा राजसंस्थापक्ष र २०६२ पछिका राजनीतिक दलहरूबीचको दुश्मनीजस्तो देखिएको, यस घटनामा बाहिरी शक्तिको पनि चलखेल देखिएको उनको भनाइ छ।
यहाँनिर चुक्यो आयोजक?
स्वतन्त्र नागरिक छानबिन आयोगले आयोजक चुक्दा पनि तीनकुने घटना हिंसात्मक हुन पुगेको निष्कर्ष निकालेको छ। कार्यक्रम कसको नेतृत्वमा भएको भन्नेसमेत अहिलेसम्म नखुलेको प्रतिवेदनमा छ।
‘कार्यक्रमअघि नेतृत्वको होडबाजीका कारण सभा सञ्चालनको परिस्थिति पनि विरोधाभाषपूर्ण देखिन्थ्यो’, प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘तर पछिल्लो चरणमा आइपुग्दा कार्यक्रमको जसअपजस कसैले नलिने मनोविज्ञान सबैमा रहेको देखिन्छ।’
कार्यक्रम राष्ट्र राष्ट्रियता धर्म र नागरिक बचाउ महाअभियानले गरेको थियो जसको नेतृत्व हिरासतमा रहेका दुर्गा प्रसाईंले लिएका भए पनि अन्य राजसंस्थापक्षधरका नेताहरू प्रदर्शनमा सहभागी भएका थिए।
दुर्गा प्रसाईंले पूर्वराजालाई भेटर प्रदर्शनको कमाण्डर तोकिएको विषयमा अन्य नेताहरू अनविज्ञ देखिएका छन्। आन्दोलनका संयोजक नवराज सुवेदीसमेतले पूर्वराजसँगको विषयमा अनविज्ञता आयोगसमक्ष प्रकट गरेका छन्।
‘नेतृत्वका सम्बन्धमा विरोधाभासपूर्ण रहेकाले कार्यक्रम संचालककै कमीकमजोरी घटना भएको हो कि भन्ने विषयसमेत छानबिन गर्नुपर्ने देखिन्छ’, प्रतिवेदनमा भनिएको छ।
आयोगले यस विषयमा सोधपुछका लागि सबै राजनीतिक दलका प्रमुख नेतासँगै पूर्व राजा ज्ञानेन्द्र शाहासँग समय माग गरेको भए पनि नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष मानव नेपालबाहेक अन्य कसैले समय नदिएको जनाएको छ।
