–प्रीति रमण
प्यालेस्टाइनको विद्रोही समूह हमासले शनिबार इजरायलमा गरेको ठूलो आक्रमणमा त्यहाँ रहेका नेपाली पनि परेका छन् । आक्रमणमा परी १० जना नेपालीको मृत्यु भएको सरकारले जनाएको छ । वैदेशिक रोजगारी तथा कृषि सम्बन्धी अध्ययनका लागि पुगेका नेपालीहरुले यो युद्धका क्रममा आफ्नो ज्यान गुमाउनु परेको हो । प्यालेस्टाइन र इजरायलबीचको लामो समयदेखिको विवादको परिणाम अहिले नेपालीले पनि भोग्नुपरेको छ । आखिर नेपाली यो युद्धको चपेटामा आउनुपर्ने अवस्था किन आयो ? किन नेपाली विद्यार्थीलाई कृषि अभ्यासका लागि भनी इजरायल पठाइयो ? त्यहाँ केही दशकयताको अशान्त अवस्थालाई किन नजरअन्दाज गरियो ? किन सरकारले इजरायल जस्तो द्वन्द्वग्रस्त देशमा नेपाली नागरिकको ज्यान जोखिममा पार्ने काम ग¥यो ? यी यस्ता प्रश्नले अहिले सरकारको आलोचना भइरहेको छ । शनिबार हमासले गरेको रकेट आक्रमणका क्रममा सिक्दै कमाउँदै कार्यक्रमअन्तर्गत इजरायल पुगेका १७ जना नेपालीमध्ये १० जनाको मृत्यु भएको हो । आक्रमणमा परेका एक नेपाली सम्पर्कविहीन रहेका छन् भने ४ जना नेपाली सुरक्षित स्थानमा छन् । आक्रमणमा सिकिस्त २ जनाको उपचार भइरहेको छ ।
आक्रमणमा कैलाली घोडाघोडी–४ का नारायणप्रसाद न्यौपाने, बझाबको जयपृथ्वी–६ का गणेशकुमार नेपालीको मृत्यु भएको छ । कैलाली भुनियाँ–३ का आशिष चौधरी, दार्चुलाको लेखम–५ का दिपेशराज बिष्ट, धनुषाको सपही–६ का आनन्द शाह, सुनसरी मधुवन–१ का राजेशकुमार स्वर्णकारको पनि मृत्यु भएको छ । आक्रमणमा डोटी पछन्ली–३ का राजन फुलरा, डोटी लमीखाल–८ का पदम थापा, सल्यानको शारदा–३ का प्रवेश भण्डारी र दार्चुलाको मल्लिकार्जुन–४ का लोकेन्द्रसिं धामीको पनि मृत्यु भएको छ । आक्रमणका क्रममा कञ्चनपुरको भीमदत्त–३ का विपिन जोशी सम्पर्कविहीन छन् ।
गोरखाको गोर्खा–८ का हिमाञ्चल कट्टेल, कैलालीको टीकापुर–९ का धनबहादुर चौधरीको अवस्था सामान्य छ । दुवै जना उपचाररत छन् । सल्यानको शारदा–२ का विधान सेजुवाल र दाबको दंगीशरण–३ का प्रविण डाँगीको खुट्टामा चोट लागेको र उनीहरु को उपचार भइरहेको छ । सल्यानको त्रिवेणी गाउँपालिका–१ का प्रमोद केसी, कैलाली भजनी–४ का वीरेन्द्र चौधरी सुरक्षित छन् । नेपाल र इजरालयबीच केयर गिभरका रुपमा नेपाली नर्सिब जनशक्तिलाई लैजाने गरी १४ असोज २०७७ मा श्रम सम्झौता भएको थियो । त्यसकै आधारमा अहिले पनि ४ हजार ५०० ।।।केयर गिभर’ त्यहाँ कार्यरत रहेको सरकारले बताएको छ । त्यहीबेला इजरायली कृषि प्रविधि भित्र्याउने उद्देश्यले इजरायलको प्राविधिक सहयोगमा ।
एग्रिकल्चरल सेन्टर अफ एक्सिलेन्सेज’ खोल्ने समझदारी भएको थियो । कम्तीमा ७ वटै प्रदेशमा यस्ता सेन्टर खोल्ने भनिए पनि सरकारले त्यसमा लगानी गरेन । त्यहीकारण इजरायली कृषि प्रविधि सिक्न नेपालीहरु इजरायल नै जानुपर्ने अवस्था रहिरह्यो । सरकारी तथ्यांक अनुसार शनिबारको घटना हुनुअघिसम्म २६८ जना विद्यार्थी ।।।लर्न एन्ड अर्न’ कार्यक्रम अन्तर्गत थिए । श्रम सम्झौता २०७७ सालमा भए पनि इजरायलले त्यसअघि नै ।।। लर्न एन्ड अर्न’ कार्यक्रममा नेपालीहरुलाई लैजाने गरेको थियो । सुरुमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयसँग सहमति गरेर कृषि संकायका विद्यार्थीहरुलाई प्रशिक्षार्थी कामदारका रुपमा लैजान थालियो । कार्यक्रमका लागि कृषि तथा वन विश्वविद्यालय रामपुर चितवन, त्रिभुवन विश्वविद्यालयको कृषि तथा पशुविज्ञान संकाय र सुदूरपश्चिम विश्वविद्यालयका इच्छुक विद्यार्थीबाट सम्बन्धित शैक्षिक संस्थाले आवेदन लिने गरेका छन् । त्यसपछि इजरायली दूतावासको सक्रियतामा इजरायलका सम्बन्धित तालिम केन्द्रको प्रतिनिधि आफैंले विद्यार्थी छनोट गरेर लैजाने गरेका छन् । तीन वटै विश्वविद्यालयले सम्झौता गरेको ।।।एग्रिकल्चर ट्रेनिब सेन्टर’हरु फरक–फरक छन् । यस्ता ।।।एग्रिकल्चर ट्रेनिब सेन्टर’हरुले नेपाल लगायत विभिन्न देशबाट लगेका कृषिका विद्यार्थीलाई कृषि फार्महरुमा पठाउने गरेका छन् ।
नेपालजस्तो कृषिप्रधान देशमा अहिले हरेक नागरिक कृषिमा मात्र नभई वैदेशिक रोजगारीमा आकर्षित छन् । कुनै बेला कृषि उत्पादन निर्यात गर्ने देश अहिले हरेक वस्तुमा आयातमा नै निर्भर छ । विशेषगरी किसानलाई हरेक क्षेत्रबाट मार छ । भनेको समयमा मल नपाउनु , दुःख गरेर उत्पादन गरे पनि लागत अनुसार प्रतिफल नपाउनु , बजारको अभाव, बिचौलियाको बिगबिगी जस्ता कारणले किसान आफ्नो पेशाबाट नै विस्थापित भइरहेका छन् । कृषि क्षेत्रबाट भइरहेको रोजगारीलाई पनि बचाउन नसकेको सरकारले अन्य रोजगारी सृजना गर्न सकेको छैन । त्यसैले जोकोही वैदेशिक रोजगारीका लागि इजरायल जस्ता देशहरु जान बाध्य भएका छन् । नेपालले आफ्नो कृषि क्षेत्रमा उन्नतिका लागि यहाँ नै वातावरण स ृजना गरेको भए अहिले इजरायलको घटनाबाट पीडा खेप्नुपर्ने दिन आउने थिएन । यदि नेपालीलाई कृषिको नयाँ ज्ञानको आवश्यकता परेको नै भए पनि त्यसका लागि विदेशी विज्ञलाई नेपालमा ल्याउने, प्रविधिको जमाना भएकाले भिडियोमार्फत त्यहाँको अवस्था जानकारी लिने जस्ता काम गर्न सकिन्थ्यो ।
तर, सरकारले इजरायलसँगको कूटनीतिक सम्बन्ध बढाउन र आफ्नो काम देखाउनका लागि नेपाली नागरिकको ज्यान नै धरापमा पार्ने काम गरेको स्पष्ट हुन्छ । यसमा क्षणिक रुपमा केही नेपाली नेता तथा सरकारको फाइदा जस्तो देखिए पनि कालान्तरमा समग्र नेपालीले नै ठूलो क्षति भोग्नुपरेको छ । कृषि अभ्यासका लागि द्वन्द्वग्रस्त अवस्थामा रहेको इजरायलमा नेपालीलाई जाने बनाउने मन्त्री, नेता तथा सम्झौतामा सहभागी सबै यो घटनाका लागि दोषी मान्न सकिन्छ । -जनधारणा साप्ताहिक
