काठमाडौं । मलको अभावसँगै बीउबीजन, किटनासक औषधीको मूल्यले पनि आकास छोएको छ ।
लगानीको अनुपातमा आम्दानी कम भएपछि दिनप्रतिदिन कृषिकर्म गर्नेहरुको संख्या घट्दै गएको छ । बीउ किन्ने किसान स्थानीयभन्दा विकासे बीउको उत्पादन रुचाउन थालेका छन् ।
रामचन्द्र वाग्लेको साढे तीन दशकको समय विभिन्न प्रकारका तरकारी, खाद्यान्न तथा किटनासक औषधिको बेचविखनमा बितेको छ ।
हिमाल, पहाड, तराईदेखि सहरी क्षेत्रमा गरिने कौशी खेतीका लागि पनि वाग्लेले बीउ पुर्याउने गर्नुहुन्छ । उहाँको अनुभवमा कृषि सामग्री प्रयोग र लागतमा आकास पातालको फरक आएको छ ।
स्थानीय बीउको प्रयोग दुर्लभ बनेको छ भने उपभोक्ता छिटो र गुणस्तरीय उत्पादनको लोभमा हाईब्रीड बीउको प्रयोग गर्ने गरेका छन् । राम्रो बीउ महंगो पर्ने वाग्ले बताउनुहुन्छ ।
पछिल्लो समय व्यावसायिक खेती गर्नेहरुले आयातीत बीउले प्रयोग बढाएका छन् । नेपालमा अहिले जापानी बीउको माग अत्यधिक रहेको छ । त्योसंगै नेपाली स्थानीय तथा भारतीय बीउको बजार पनि उत्तिक्कै छ । त्यसबाहेक नेपालमा तेस्रो देशबाट पनि बीउ आयात गरिन्छ । त्यस्तै, किटनासक औषधि, कोकोपीट तथा कम्पोस्ट मलको माग पनि नेपालको कृषि क्षेत्रमा रहेको छ । किटनासक औषधि चीन र भारतबाट आयात गरिन्छ ।
त्यस्तै, कोकोपीट भारतीय बजारबाट आयातीत गरीन्छ । समयमा मल नपाउने, बीउको आयातमा पनि अवरोध हुने तथा सरकारले विभिन्न प्रकारका हाईब्रीड बीउमा रोक लगाएका कारण पछिल्ला केही वर्ष यता बीउको व्यापार घटेको व्यापारी जनाउँछन् । त्यसमा पनि समयमा पानी नपर्दा कृषि सामग्री बिक्री घटेको व्यापारी जनाउँछन् । यता, सरकारले कृषि क्षेत्रमा ठूलो अनुदान दिएपनि वास्तविक किसान अनुदानबाट बञ्चित छन् समयमा रासायनिक मल, बीउको अभावले किसानलाई थप निरास बनाएको कृषि व्यवसायी दिपक बस्नेत जनाउनुहुन्छ ।
मुलुकको अर्थतन्त्रमा कृषिको निर्णायक योगदान छ । तर कृषि क्षेत्रमा सरकारको लगानी भने नगन्य छ । स्थानीय उत्पादनले बजार नपाउने, कृषिमा दक्ष प्राविधिकको कमी, स्थानीय उत्पादन भण्डारणको अभावले कृषिक्षेत्र थप चुनौतिपूर्ण बन्दै गएको छ । यस अवस्थामा जीविकामुखीबाट कृषिलाई व्यावसायिक बनाउने तर्फ सोच्न जरुरी छ ।
